Aparat bezpieczeństwa w powiecie kętrzyńskim w latach 1945 – 1956

Napisano przez

Pracownicy Centrum Biblioteczno – Kulturalnego (CBK) zapraszają miłośników przeszłości ziemi kętrzyńskiej na kolejne spotkanie, które odbędzie się w sobotę 29 marca o godz. 11.00 w siedzibie CBK przy ul. Pocztowej 11 Tematem prelekcji, którą poprowadzi dr Krzysztof Kierski z olsztyńskiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, będzie „Aparat bezpieczeństwa w powiecie kętrzyńskim w latach 1945 – 1956”.

Druga część prelekcji „Aparat bezpieczeństwa w powiecie kętrzyńskim w latach 1957 – 1990” zaplanowana jest jesienią br.

Zamieszczone fotografie pokazują kolejne siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP), który od 1956r. zmienił nazwę na Służba Bezpieczeństwa (SB). Pierwsza siedziba (lata 1945 – 1949) mieściła się w budynku przy ul. Pocztowej 6, druga (lata 1950 – 1960) w budynku przy ul. Mielczarskiego 5. Oba są obecnie budynkami mieszkalnymi. Trzecia siedziba (lata 1960 – 1990) mieściła się w budynku przy ul. Wojska Polskiego 5, w którym obecnie znajduje się Komenda Powiatowa Policji.

Poniżej zdjęć opublikowane są sprawozdania za rok 1947 ówczesnego pełniącego obowiązki kierownika PUBP, porucznika Zygmunta Królikowskiego do szefa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Olsztynie. Materiały z Instytutu Pamięci Narodowej opracował niżej podpisany, dodając w nawiasach kwadratowych (kursywą) stosowne objaśnienia, w tym obecne     nazwy miejscowości na terenie powiatu kętrzyńskiego. Zachowano w miarę oryginalną pisownię, poprawiając ewidentne błędy, jak również w różnych odmianach wyrazy „Niemcy” napisano dużą literą (w wielu dokumentach z tamtego okresu wyraz ten pisano małą literą).

Budynek mieszkalny przy ul. Pocztowej 6, w którym w latach 1945-1949 mieściła się siedziba PUBP; fot. T. Korowaj – 17.03.2025r.

Budynek mieszkalny przy ul. Mielczarskiego 5, w którym w latach 1950-1960 mieściła się siedziba PUBP i SB – fot. T. Korowaj, 5.03.2025r,

Budynek mieszkalny przy ul. Mielczarskiego 5, w którym w latach 1950-1960 mieściła się siedziba PUBP i SB; widok od podwórza w wejściem do piwnic – fot. T. Korowaj, 5.03.2025r,

Zachowane drzwi do dawnej celi w piwnicy budynku przy ul. Mielczarskiego 5 – fot. T. Korowaj – 18.03.2021r.

Sprawozdania miesięczne za 1947r. porucznika Zygmunta Królikowskiego, p.o. kierownika PUBP Kętrzyn do szefa WUBP Olsztyn

  1. Raport z 27 I 1947r. za okres 28 XII 1946 – 27 I 1947

Ogólny stan pracowników 37 osób  i pełnomocnik WUKPP i W na pow. Kętrzyn [był to Rosjanin z NKWD – przyp. TK].

Stan pracowników na 28 I – 44 osoby (w tym 4 kontraktowe: 1 lekarz, 1 siostra zabiegowa i 2 sprzątaczki).

Sytuacja społeczno – polityczna

Sytuacja społeczno – polityczna w naszym powiecie w ostatnim sprawozdaniu legła dużej poprawie. Większość ludności, która była złych przekonań i źle nastawiona do obecnego Rządu Jedności Narodowej zrozumiała cel i dążenie Rządu, przestała słuchać ciągłej szeptanej propagandy antyrządowej a zajęła się pracą, wierząc w to, iż Rząd Jedności Narodowej dąży do polepszenia bytu każdego obywatela. Jest jeszcze pewna część repatriantów z Wileńszczyzny, która ciągle rozsiewa i podchwytuje wrogą propagandę, wrogo nastawia się do obecnego Rządu, stara się wpajać w poszczególnych obywateli , iż Polska zostanie 17 republiką, zostaną stworzone kołchozy, że Rządy te nie są polskie a są rosyjskie, że od pierwszego kwietnia br. ma być zniesiona religia ze szkół i inne fałszywe pogłoski, starając się tym  zniechęcić społeczeństwo do pracy i obecnego Rządu. Pogłoski te są rozsiewane wyłącznie przez pozostałych jeszcze i ukrytych członków PSL.

W kwestii przedwyborczej w końcu miesiąca grudnia i początku stycznia specjalnego zainteresowania wśród ludności nie było, w małym % ludność interesowała się wyborami, większa część natomiast specjalnie nie interesowała się, lecz wrogo nastawiona również nie była. Wreszcie w ostatnich dniach tj. przed 10 stycznia dało się zauważyć duże zainteresowanie ludności w wyborach, która między sobą zaczęła politykować, jak ma się ustosunkować do wyborów, jak i na co głosować, sprawdzać się, czy są zapisani na listach, chętnie wysłuchiwać wieców, przeprowadzanych przez Blok Stronnictw tj. PPR, PPS i w mniejszej ilości SL, licznie dopisywali na zebraniach, ubiegali się wszyscy, aby nie byli pozbawieni prawa głosu, ogólnie sytuacja przedwyborcza była na dość dobrej stopie. PSL specjalnych przygotowań na naszym terenie przedwyborczych nie robiło. Jedynie w ostatnich dniach przedwyborczych rozwiesili kilka ulotek propagandowych w samym mieście Kętrzyn, jak również niektórzy aktywni członkowie w sposób tajny rozdawali po mieszkaniach jedynki, lecz zabiegi te nic im nie pomogły, ponieważ partie PPR i PPS, oraz Urząd Bezpieczeństwa w dobrze i sprytnie opracowanym planie zorganizowały   akcje wyborcze i uświadomiły społeczeństwo, tak, że dla PSL został się zaledwie 1 %. W dzień wyborów [wybory do Sejmu Ustawodawczego odbyły się 19.01.1947r. i zostały sfałszowane – przyp. TK.], jak i po wyborach sytuacja polityczna była bardzo dobra, żadnych wystąpień, ani agitowań ze strony reakcji nie było, jak i też obecnie żadnych specjalnych narzekań, ani też nastawień  co do odbytych wyborów nie ma.

PPR [Polska Partia Robotnicza – przyp. TK] – 621 członków (w okresie sprawozdawczym przybyło 216) lecz brak jest dobrego organizatora, jak również sekretarza partii, który by mógł odpowiednio rozplanować pracę i rozwój. W dalszym ciągu sekretarz tow. Berkiewicz nie jest opanowanym w swoich występkach pod względem wódki, złe traktowanie i odnoszenie się do członków, jak to miało miejsce w dniu 21 stycznia 1947r. W sekretariacie lokalu partyjnego kiedy sekretarz wywołał awanturę z aktywnym członkiem egzekutywy tow. Kiliańczykiem, podczas czego chwycił go za gardło, wyrzucając za drzwi, a następnie dał rozkaz ORMO–wcowi, aby go pod karabinem wyprowadził na ulicę.

PPS [Polska Partia Socjalistyczna – przyp. TK] – 620 członków. W okresie sprawozdawczym przybyło dosyć dużo członków rekrutujących się z różnych środowisk, tak robotniczych a w szczególności inteligencji. Jest  jedno charakterystyczne, iż PPS wciągając członków do partii nie liczyła się z tym, co to za człowiek i jakiego pochodzenia. Wciągnęli również dużo sympatyków a nawet i członków PSL. W większości PPS ustosunkowany do wyborów był dobrze. W małej liczbie było jednak wrogie nastawienie do jawnego głosowania, jak również ubolewali nad rozbijaniem PSL, (…) nie chcieli się zgodzić na całkowite komisje PPR-owskie, przez co były różne zawikłania .Do chwili obecnej przez wywiad i agenturę nie zdołano ujawnić łączności członków PPS z podziemiem. Są przypuszczenia, że pewni członkowie są połączeni z PSL-em a tak samo z podejrzanymi członkami nielegalnych organizacji, lecz pewnych danych do chwili obecnej ustalić nie jest możliwe. Pod członków tych została podstawiona odpowiednia agentura, która będzie mogła nas o jakichkolwiek przejawach zawiadamiać.

Stronnictwo Ludowe – 900 członków (do dnia 15 stycznia 1947r. przybyło 200)

PSL [Polskie Stronnictwo Ludowe – przyp. TK] – w końcu grudnia i początkach stycznia PSL zostało w dużej mierze rozbite, kilku członków zostało aresztowanych, którzy zostali skierowani pod sąd. Dużo również zdało legitymacje, a wielu jednak prezesów kół gminnych oficjalnie rozwiązało koła wraz ze swymi członkami, jak również kompromitując dane stronnictwo. W dzień wyborów PSL aktywności żadnej ani tez agitacji nie przeprowadzało. Wielu z nich bardziej aktywnych zostało zatrzymanych aresztem prewencyjnym inni natomiast aresztowani i oddani pod sąd, a pozostała część w ogóle nie pokazywała się. Ile obecnie PSL liczy członków trudno ustalić, ponieważ jest w całkowitym rozkładzie, zarządu kompletnego nie ma, ani też w lokalu swym nie zbiera się, zebrań żadnych nigdzie nie robią, wobec czego agentura nie jest w stanie wykazać ilości członków. Przypuszczalnie jest ich. ok. 50, natomiast sympatyków mają jeszcze pewien procent.

Organizacje  młodzieżowe

ZWM [Związek Walki Młodych, była to komunistyczna młodzieżówka – przyp. TK] – 286 członków; OMTUR [Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego – przyp. TK] – 37;  Wici [Związek Młodzieży Wiejskiej „Wici” – przyp. TK] – 36; ZHP [Związek Harcerstwa Polskiego – przyp. TK] – żadnych zmian.

Nauczycielstwo

Nauczycielstwo znajdujące się w naszym powiecie nie jest specjalnie dobrze ustosunkowane do obecnego ustroju, jednak w znacznej mierze uległo poprawie, co jednak potwierdziły wybory, ponieważ w dzień wyborów całe nauczycielstwo na czele i inspektorem szło gremialnie do urn wyborczych, głosując na listę nr 3. Jedynie 2 nauczycielki złożyły glosy na nr 1. Jest jeszcze pewna część nauczycielstwa, są to sympatycy PSL lub też członkowie, którzy rozsiewają wrogą propagandę, wyczekują zmiany Rządu, łączą się z osobami podejrzanymi z wrogiego podziemia, źle nastawiają się i wychowują dzieci szkolne, co nadzwyczaj ujemnie oddziaływa na nowe pokolenia w nowym odrodzonym Państwie Demokratycznym. Osoby te zostały ujęte w ewidencję  oraz podstawiono pod nich agenturę w celu rozpracowania. Ostatnio z pośród nauczycielstwa zostało zwerbowanych 2 informatorów i 1 agent, którzy mają za zadanie dawać wszelkie spostrzeżenia wrogich nastawień oraz współpracy z podziemiem w łonie nauczycielstwa.

Duchowieństwo

W okresie przedwyborczym dało się zauważyć wrogie nastawienie księży do obecnego ustroju, którzy podczas kazania w wielu wypadkach z ambon pod płaszczem wygłaszania nauk religijnych, wypowiadali tematy polityczne, godzące w partie zblokowane i Rząd Jedności Narodowej. Do takich należy ks. Proboszcz kapelan z kościoła wojskowego garnizonowego w Kętrzynie [był to ks. Adam Szabunia, kościół św. Jerzego był do 1954r. kościołem garnizonowym – przyp. TK], ks. Proboszcz z parafii Korszyn [był to ks. Stanisław Lachowicz – przyp. TK], ks. proboszcz Św. Lipy Czornak Jan i ksiądz mazurski ze Św. Lipy Schulter [prawidłowe nazwisko to Schulte, był jezuitą, ostatnim niemieckim proboszczem parafii – przyp. TK]. W dzień wyborów jeden z księży był pozbawiony prawa głosu i nie głosował tj. Radziwon Wacław z parafii Kętrzyn, dwóch tj. Korszyn i Barten również nie głosowali, ponieważ zgłosili się po godzinach, pozostali natomiast księża tj. 4 głosowali na listę nr 3.

Ludność niemiecka i współpraca z Niemcami

Ogólna sytuacja ludności niemieckiej na terenie naszego powiatu przedstawia się na dosyć dobrej stopie, tak, że nie zauważono żadnych wrogich działań lub współpracy z podziemiem, co szkodziłoby społeczeństwu polskiemu. Wszelka ludność, która zamieszkuje na terenie naszego powiatu zajęta jest pracą na gospodarstwach, jak również w przedsiębiorstwach prywatnych, dbając tylko, aby było co zjeść i ubrać się, natomiast sprawami politycznymi do chwili obecnej nie interesuje się.

Ludność mazurska i współpraca

Ludność mazurska na terenie naszego powiatu dosyć dobrze była ustosunkowana do Rządu Jedności Narodowej, czego dowód dał dzień wyborów. Wszyscy Mazurzy, którzy zamieszkują na terenie naszego powiatu szli ze swymi przełożonymi gremialnie do wyborów głosując na listę nr 3 Bloku Demokratycznego. W kierunkach tych były przeprowadzane wiece i zebrania przez przedstawicieli partii blokowanych, którzy pouczali oraz uświadamiali ludność mazurską, jaki cel mają wybory i jak ludzie powinni głosować. Wiece te dały bardzo dobry rezultat, o czym przekonaliśmy się podczas wyborów. Następnie w dniu wyborów było wybranych kilka osób pochodzenia mazurskiego, których PUBP w Kętrzynie zobowiązał, aby przystąpić gremialnie do urn wyborczych, głosując na listę nr 3 Bloku Demokratycznego. Jednocześnie prezes Mazurów [był to Karol Grossman – przyp. TK] dostał zadanie aby sprawdzał wszystkie poszczególne obwody oraz dawał wskazówki ludności mazurskiej, jak i za kim ma głosować tj. na listę nr3. W czasie głosowania nie zauważono żadnej propagandy reakcyjnej ze strony ludności mazurskiej. Tak, że cała akcja wyborcza odbyła się w należytym porządku. Poza tym żadnych sabotaży lub innych działań szkodzących obecnemu ustrojowi demokratycznemu w dekadzie tej nie zanotowano też nie ujawniono ze strony ludności mazurskiej.

Walka z obcym wywiadem

Na terenie naszego powiatu żadnych przejawów działalności obcego wywiadu, jak również spraw szpiegowskich związanych z polską reakcją lub z niemieckim podziemiem w dekadzie tej nie zanotowano.

Działalność nielegalnych organizacji politycznych

Został zdjęty jeden członek AK czyli WiN Hryniewiecki Leopold zam. w miasteczku Dryfert pow. Kętrzyn. Po aresztowaniu go przyznał się, iż był w organizacji WiN w pow. Białystok, wydając oprócz siebie 11 członków.

Działalność band – nie zauważono [pojawiły się w 1948r., dwa oddziały UPA – przyp. TK].

Stan aresztowanych – referat śledczy miał w areszcie 23 zatrzymanych (nielegalne posiadanie broni – 6; bandytyzm – 8; folksdeutschy – 3; WiN – 1; rozsiewanie wrogiej propagandy – 3; przynależność do szaulisów [litewska organizacja nacjonalistyczna – przyp. TK] – 1; w innych sprawach – 1).

Sytuacja społeczno- gospodarcza

Obiekt Drożdżownia pracuje do dnia dzisiejszego należycie i bez żadnych komentarzy na temat wyborów, iż źle się odbywały. Nie było również zanotowane, aby ktoś z obiektu Drożdżowni rzucił do urny wyborczej jedynkę. Na terenie Cukrowni było zanotowanych kilka nazwisk tych osób, które głosowały na listę nr 1. Poza tym chodzą pogłoski między pracownikami cukrowni, iż byli zmuszani głosować na listę nr 3, ponieważ pilnowali ich funkcjonariusze UB, co jednak bardzo rzadko się zdarza i niewielu ludzi mówi w ten sposób. Browar przystąpił do głosowania grupowo i nie było zanotowane aby ktoś głosował na listę nr 1. Palarnia kawy również grupowo przystąpiła do wyborów, za wyjątkiem Mazura, który stojąc w ogonku rozmawiał po niemiecku, a gdy zwrócono mu uwagę, że tu jest Polska a nie Niemcy i ma mówić po polsku, odpowiedział, iż Niemcy  byli tu 100 lat i będą a jemu wolno mówić po niemiecku, jak mu się podoba. Na Mazura tego Wydział IV prowadzi sprawę agenturalnego rozpracowania. Oddział „Społem” przygotował się do wyborów dosyć dobrze lecz klika reakcyjna, która się tam znajduje głosowała na listę nr 1. Aprowizacja na terenie naszego powiatu wygląda zupełnie możliwie. I tu także nie zanotowano żadnych wypadków narzekań ze strony robotników. Są tylko wyjątki, które rozsiewają wrogą propagandę, że obecnie nastaje zły czas i robotnikom zabierają kartki żywnościowe, przez co ciężko będzie wyżyć. Jest to nastawienie wrogiego podziemia, aby ludzie byli źle ustosunkowani do obecnego ustroju. W poszczególnych majątkach państwowych naszego powiatu również są rozsiewane wrogie pogłoski, ponieważ kilku administratorów i kierowników majątków było zatrzymanych prewencyjnie przez nasz Urząd. Oni to właśnie rozsiewają złą propagandę, iż zostali aresztowani przez UB zupełnie nieświadomie i niewinnie oraz że w Polsce nie ma porządku.

Osadnictwo

W okresie sprawozdawczym specjalne zmiany w osadnictwie nie zachodziły. Jedynie to, iż pewna część Niemców została wysiedlona, jak również przybyło kilkuset osiedleńców, którzy przyjeżdżali stopniowo.

Ogólny stan pow. Kętrzyn  – 25 158 osób (repatriantów – 11017; przesiedleńców – 7133; Mazurów – 2144; Niemców – 4864; innej narodowości – 23).

Współpraca z MO [Milicja Obywatelska – przyp. TK] i innymi działami administracji państwowej – Współpraca z urzędami administracji państwowej przedstawia się dość możliwie i jest na dobrej stopie. Podczas wyborów urzędy te wywiązały się bardzo dobrze, a w szczególności Starostwo na czele którego największy wkład dał sam starosta, który zobowiązując wszystkich kierowników poszczególnych instytucji państwowych, samorządowych, placówek przemysłowych, gospodarczych w porozumieniu za mną, na co się zobowiązał. Brał indywidualne zobowiązania, aby każdy z kierowników przygotował swój podległy personel, na czele z którym ma przyjść gremialnie do urn wyborczych, głosując na listę nr 3. Zadanie to zostało w całości wykonane. Z MO współpraca jest dosyć dobra, tak że cały aparat Milicji, jak też UB współpracują ze sobą za wyjątkiem komendanta powiatowego MO, do którego są pewne zastrzeżenia, a mianowicie: jak wynika z poufnych doniesień por. Giza Władysław nie jest zbyt dobrze ustosunkowany do Rządu Jedności Narodowej, w pewnym momencie wypowiedział się tj. w pierwszym dniu po wyborach z nadzwyczaj ironicznym uśmiechem, że wybory te nie zostały dobrze przeprowadzone, że odbywały się za bardzo jawnie i nie są to wybory właściwe, gdzie również z pewną rezygnacją wypowiedział się, że i tak nie będzie jak jest. Drugi fakt na odprawie komendantów gminnych Posterunków oraz wydz. Śledczego i innych pracowników MO w krótkim swoim przemówieniu podkreślił, iż nas wyłącznie wschód nie oswobodził, lecz i zachód dużo nam pomógł i gdyby nie zachód nie byli byśmy wolni i największą rolę odegrało Monte Cassino, po którym to przemówieniu funkcjonariusze  MO byli częściowo oburzeni i zaczęli pomiędzy sobą szemrać, że jak może w ten sposób mówić Pow. Komendant. Takich drobnych faktów jest i więcej.(…)

  1. Raport z 28 II 1947r. za okres 28 I – 28 II 1947r. – stan pracowników na dzień 28 II – 41 osób.

Dyscyplina w Urzędzie uległa dużej poprawie ze względu na to, że ci prowodjerzy i alkoholicy zostali pozwalniani  (3osoby), jak również została przeprowadzona reorganizacja całego aparatu.  Ogólny stan agentury – 105 osób, w tym 4 rezydentów, 24 agentów i 77 informatorów. W tym czasie ubyło agentury 30 osób (6 agentów i 24 informatorów), którzy zostali zwolnieni ze względu na przeprowadzenie pewnej selekcji. W liczbie tej również małą część zwolniono agentury PPR. W dalszym ciągu trwa przygotowanie agentury do zwolnienia będącej z członków PPR. Mieszkań konspiracyjnych na terenie naszego powiatu, a wyłącznie w mieście Kętrzynie do chwili obecnej Urząd nasz posiada 3 tj. pierwsze pod kryptonimem „Bunkier” mieszczące się w restauracji ”Bubka”, w przyległym do restauracji pokoju.

Byłoby pożądanym, żeby na teren naszego powiatu przyjechało trochę nauczycieli z Polski Centralnej o zapatrywaniach czysto demokratycznych. Przydało by się również uświadomienie młodzieży o obecnym ustroju i zapoznanie jej z ideą demokratyczną. Niechby poznała młodzież ustrój demokratyczny we właściwym świetle, a nie w takim naświetleniu, w jakim przedstawiają go jej obecni wychowawcy. Duży wpływ miałyby również głośniki radiowe w szkołach, z których młodzież dowiedziałaby się wielu rzeczy, których do tej pory albo nie wie, albo zna je w fałszywym świetle. Nauczycieli w naszym powiecie jest ogółem 78, a szkół powszechnych 34 i gimnazjum koedukacyjne.

Ludność niemiecka i współpraca

Ogólny nastrój ludności niemieckiej na terenie naszego powiatu przedstawia się niezbyt dobrze, ponieważ wszystka ludność niemiecka objawia duże pragnienie wyjazdu na terytorium ziem zachodnich, gdyż dużo z nich posiada tam rodziny. Następnie ludność niemiecka, która zamieszkuje na terenie naszego powiatu jest częściowo zatrudniona po gospodarstwach i majątkach państwowych, gdzie nie zauważono żadnych sabotaży lub innej wrogiej działalności, która by szkodziła obecnemu Rządowi i całemu społeczeństwu, gdyż większość ludności niemieckiej są to kobiety i dzieci oraz nieletnia młodzież, która nie interesuje się sprawami politycznymi. Poza tym w okresie sprawozdawczym żadnej współpracy z podziemiem oraz wypowiedzi przeciw Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej nie wykryto, ani też nie ujawniono.

Ludność mazurska i współpraca

Ludność mazurska zamieszkująca na terenie naszego powiatu do obecnej chwili zachowuje się dość spokojnie i podporządkowuje się obecnemu Rządowi Polskiemu i jego ustrojowi. W okresie sprawozdawczym nie zauważono wśród ludności mazurskiej żadnych przejawów wrogiej działalności oraz propagandy antypaństwowej. W większej części ludność mazurska jest zadowolona z obecnego ustroju, gdyż Rząd nasz dba o tych ludzi, ażeby im się nie działa krzywda. Dostają nasiona z akcji siewnej oraz różne zapomogi i przydziały z UNRRA, z których są mocno zadowoleni. Dzieci mazurskie są posyłane do szkół polskich, gdzie chętnie uczą się języka polskiego oraz poświęcają  w tym kierunku dużo pracy. Lecz i wśród ludności mazurskiej nieraz daje się odczuć propagandę antypaństwową, sianą przez zakonspirowanych członków PSL lub obywateli niemieckich pod płaszczem mazurskim. Lecz ludność mazurska nie bierze zbytnio pod uwagę takiej propagandy, gdyż jest przekonana, że to wszystko idzie na niekorzyść Rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Poza tym żadnej współpracy z wrogim podziemiem lub innych rzeczy szkodzących obecnemu Rządowi w okresie sprawozdawczym ze strony ludności mazurskiej nie wykryto, ani też nie ujawniono. Cała ludność mazurska tak, jak już zaznaczyłem w należytym porządku współpracuje z ludnością polską i do chwili obecnej nie zauważono wśród nich kłótni lub sprzeciwu.

Stan aresztowanych – 6 osób

  1. Burzyński Stanisław – nielegalne posiadanie broni, kradzież ziemniaków od Niemców, ucieczka z aresztu MO (od końca VIII 1946r.);
  2. Stankiewicz Karol za ukrywanie b. policjanta niemieckiego w Krynkach pow. Sokółka;
  3. Meszka Stanisław – służba w policji litewskiej – wartownik przy ochronie mostów.

Sytuacja polityczno-gospodarcza

(…) żadnych nadużyć, sabotaży, strajków oraz wystąpień antydemokratycznych nie było. W PPT i MR w Kętrzynie jest  duże niezadowoleni i panują pewne zaburzenia, gdyż kierownictwo tego przedsiębiorstwa nie wypłaca na czas pracownikom ich poborów miesięcznych. Poza tym z braku opału na hali warsztatowej jest bardzo zimno, skutkiem czego trudno jest w niej pracować. Wszystko to źle wpływa na pracowników PPT i MR i jest obawa przed strajkiem. Aprowizacja na terenie pow. Kętrzyn wywiązuje się niezbyt dobrze, mało interesuje się ludnością biedną, niesumiennie rozdziela przydziały, faworyzują ludność zamożniejszą. W związku z tym postanowiłem wszcząć sprawę agenturalnego rozpracowania i uzdrowić stosunki aprowizacji do ludności i odwrotnie.

Rolnictwo

Powiat nasz w większości jest powiatem rolniczym, ogólne zadowolenie ludności rolniczej do obecnego ustroju jest możliwe, z każdym dniem ulega poprawie. Obecnie ludność              interesuje się przygotowaniem sprzętu, jak i też zbóż siewnych do zasiewów w nadchodzącej wiośnie. Specjalnych narzekań ze strony ludności do obecnego Rządu nie ma, za wyjątkiem tego, że ludność w większości cierpi na braki żywności, nasion, odpowiednich sił pociągowych, co właśnie jest bolączką przeważnie każdego rolnika. Mimo to, jak również rozsiewanie wrogiej szeptanej propagandy, jak już zaznaczyłem wyżej, zniechęca i podcina ludność we wzmożonej pracy w przyszłej wiośnie.(…) W związku z rozsiewaną propagandą na majątkach państwowych i pewnym niezadowoleniem, Urząd Bezpieczeństwa postanowił odszukać sedno niezadowolenia, podstawić oraz zawerbować agenturę, przez którą będzie można rozpracować, ujawniając prowodjerów, szerzących niezadowolenie, a tak samo usunąć kilku administratorów, którzy w ogóle nie nadają się.

Współpraca z MO i innymi działami administracji państwowej.

(…) żadnych specjalnych przeszkód oraz nieporozumień ze strony w/w Urzędów nie mamy, za wyjątkiem pewnych pracowników poszczególnych Urzędów, którzy są wrogo nastawieni ciągle jeszcze do obecnego Rządu Demokratycznego, którzy to właśnie starają się poróżnić i zakłócić współpracę urzędów pomiędzy Urzędem Bezpieczeństwa. Postanowiono więc te osoby w najkrótszym czasie w porozumieniu z kierownictwem tychże urzędów, usunąć. Wszelkie niedomagania wynikające, uzgadnia się, wyjaśnia i załatwia na miejscu. Na odprawach, które odbywają się w Powiatowej Komendzie sam osobiście lub też zastępcę wysyłam, aby tam omówić oraz pouczyć wszelkie niedociągnięcia i błędy, robione dotychczas przez MO czy też UB. Są jedynie pewne niedomagania ze strony Komendanta MO, który jest na ogół bardzo flegmatyczny, niezaradny, tak że u podwładnych nie ma specjalnego autorytetu. Nie dopilnowuje specjalnie pracy, jak też politycznie nie jest stuprocentowo pewny, ma pewne skłonności do sympatyzowania z członkami PSL, mało interesuje się, aby często porozumiewać się między mną tj. Urzędem Bezpieczeństwa a nim tj. Komendantem Powiatowym MO.

  1. Raport z 18 III 1947r. za okres 28 II – 17 III 1947r.

Stan pracowników na 17 III – 38 osób: 14 pracowników operatywnych, 4 biurowych, 14 funkcjonariuszy ochrony i 5 kontraktowych oraz 1 instruktor sowiecki (pełnomocnik WUKPPiW)

obsługujący 2 powiaty. Największą bolączką naszego Urzędu, którą było upijanie się pracowników, została obecnie zażegnane dzięki zwolnieniu z pracy kilku największych pijaków (3osoby).

Od 22 II do 17 III Kursy spec-minimum; tematy:

  1. Cele i zadania służby bezpieczeństwa.
  2. Kategoria i rodzaje agentury.
  3. Wywiad – ustalenie.
  4. Znaczenie konspiracji w pracy organów BP.
  5. Śledztwo: 1. Ogólne zasady prowadzenia śledztwa;
  6. Przesłuchanie podejrzanego i świadka;
  7. Sporządzanie protokołu.
  8. Polska współczesna.
  9. Polska ludowa na obecnym etapie.

Poza tym dwa razy w tygodniu tj. we wtorki i soboty odbywają się zebrania komórki PPR. Członkami komórki są wszyscy pracownicy naszego Urzędu, oprócz jednego.

Praca agenturalno-operatywna; stan agentury 105 osób, w tym 4 rezydentów, 24 agentów, 77 informatorów (123 doniesienia).

Sprawy założone w okresie sprawozdawczym

Bischoch Leonarda podejrzana o rozsiewanie wrogiej propagandy i prowadzenie agitacji wśród Niemców i Mazurów przeciw Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej. Jak zeznają świadkowie w/w często wyraża się do Niemców i Mazurów, iż głowami Polaków będą brukować szosy. W sprawie tej nastawiono agenturę.

Dorabo Władysław podejrzany o rozsiewanie wrogiej propagandy i wrogie nastawienie do obecnego Rządu i ustroju demokratycznego. W/w wyraził się m.in. już niedługo przyjdzie Anders, to my kacapom pokażemy. Zdania te i tym podobne powtarza on dosyć często i publicznie.

Baniel Jan były inspektor Oświaty Rolniczej w Kętrzynie, na którego już była prowadzona sprawa i oddana do Prokuratora, gdzie został uniewinniony. Sprawa ta jest pod silnym rozpracowaniem agenturalnym oraz będzie przesłuchanych ilu świadków.

Jankiewicz Władysław ochotnik do armii niemieckiej.

33 osoby podejrzane: 6 o współpracę z Niemcami, 6 Mazurów przybyłych ze strefy amerykańskiej, 1 przybyły z armii Andersa, 17 o rozsiewanie wrogiej propagandy, 3 przynależność do narodu niemieckiego i SS.

Sytuacja ogólno-polityczna

Ludność mazurska ustosunkowana jest dosyć możliwie do obecnego rządu, nie myśli o żadnej szeptanej propagandzie, stara się pracować i zagospodarowywać swoje gospodarki. Przyjeżdżający Mazurzy ze stref okupowanych również nie dają się specjalnie zauważyć, żeby zajmowali się rozsiewaniem szeptanej wrogiej propagandy, jak też wrogie ustosunkowanie się do Rządu. Gorzej jest jednak z ludnością miejską, a w szczególności zamieszkałą w mieście Kętrzyn, skąd wynika często szeptana propaganda np. że Stalin jest całkowicie zwolniony, że zostaną zniesione kołchozy w Rosji i  Polsce. Daje się słyszeć z różnych źródeł, a w szczególności, jak ustalono z miejskiej inteligencji, pochodzącej z Wileńszczyzny, jak też z terenów białostockich, kieleckich, czy lubelskich. Dotychczasowe mrzonki poszczególnych obywateli przestały mącić im w głowie, a zajęli się pracą w swoich placówkach.

PPR 755 członków. Pow. Kom. PPR stara się aktywnie przyczynić do podźwignięcia chłopa, jak również opracował plany roczne  pracy pomocnej dla rolników w porze wiosennej, żniwnej i jesiennej.

PPS 470 członków. PPS przejawia jednak tendencje wrogiego nastawienia się do PPR, tak, jak już zaznaczałem, kompromitowania członków PPR. Najwięcej i najczęściej przejawia się to u tych starych PPS-iaków, którzy mieli kiedyś przed 1939r. styczności wyłącznie z kliką reakcyjno-sanacyjną  (Wasiewicz Stefan, Ling Michał). Przedsięwzięto ostatnio gorączkowo rozpracować ten element.

SL 622 członków. Jednak pożądanym by było, ażeby poprzez województwo wpłynąć na zmianę powiatowego Prezesa SL, ponieważ ten, mimo że jest człowiekiem pewnym, lecz nie interesuje się absolutnie danym stronnictwem.

PSL Na terenie naszego powiatu ulega całkowitemu rozkładowi. Innych przejawów żadnych PSL nie robi i samorzutnie rozkłada się z każdym dniem, co jest bardzo widoczne.

PSL NW w Kętrzynie przestało istnieć.

ZWM – 360 członków, OMTUR – 37, Wici – 7,  ZHP – 193 członków.

Duchowieństwo

Kler na ternie naszego powiatu, gdy doszedł do wniosku, że Blok Stronnictw Demokratycznych odniósł zwycięstwo, zaprzestał agitować z ambon. Przekonali się również duchowni, że bardzo mało poskutkowały ich nawoływania, aby parafianie zaprzestali wierzyć w partię, a szli tylko za Bogiem, to Bóg naprowadzi ich na właściwą drogę. Nadal wrogo: w Św. Lipce ks. Czornak Jan i Alfrowicz z parafii Wenden

W areszcie 3 osoby:

Stogiewicz Władysław zatrzymany 28 II 1947r. w restauracji „Mała Ziemiańska” w Kętrzynie podszywał się pod UB, gdzie będąc w stanie nietrzeźwym legitymował   obecnych w tym czasie gości.

Waronowski Wacław – nielegalne posiadanie broni palnej

Sytuacja polityczno- gospodarcza na terenie naszego powiatu przedstawia się następująco: obiekty przemysłowe, które znajdują się na naszym terenie prowadzą swą prace dosyć możliwie, produkcja jest przeciętnie dobra, żadnych nadużyć, ani też sabotaży ze strony pracowników, jak również i kierownictwa w sprawozdaniu tym nie było. W ostatnich dniach doszło nam do wiadomości, że w restauracji „Gospoda” Ostoji, która podlega pod Zarząd Spółdzielni Ostoji okazały się wielkie nadużycia, a mianowicie brak w kasie znacznej ilości pieniędzy. Są pewne narzekania ze strony ludności rolniczej, która cierpi  obecnie do tego stopnia nędzę, gdyż zbiory z pól zostały w zeszłym roku zniszczone przez gryzonie i rolnicy są zmuszeni szukać pracy poza gospodarstwem, aby przetrwać obecny kryzys, co ujemnie wpływa na prowadzony przez nich warsztat pracy tj. rolnictwo, gdyż zamiast remontować budynki, poprawiać ogrodzenia itp. bieda zmusza ich do poszukiwania chleba dla rodziny.

Liczba inwentarza: koni – 2432 sztuk, krów – 2339, owiec i kóz – 1595 i 3970 trzody chlewnej.

Ogólna  ilość mieszkańców w pow. Kętrzyn – 23720 osób, w tym wiejskiej ludności 14695, miejskiej – 9025, z tego Niemców pozostaje jeszcze 3558.

Ludność mazurska i niemiecka i współpraca

W okresie sprawozdawczym między Mazurami nie zauważono żadnej wrogiej działalności. Ludność mazurska podporządkowała się do rządów polskich  i zgodnie z przepisami praw naszych pracuje dla dobra państwa demokratycznego. Ludność mazurska mniej zamożna jest nawet bardzo zadowolona z obecnego ustroju, gdyż widzą, że Rząd nasz czuwa nad nimi, ażeby im się krzywda nie działa, gdyż dostają z przydziałów żywność, ubrania itp. rzeczy potrzebne do życia codziennego. Dzieci mazurskie są dobrze sytuowane szkołach, nie ma wyjątków i różnic, które miały miejsce przed wyborami a nawet i po wyborach.  Wpływ Niemców na ludność mazurską jest całkowicie obojętny. Mazurzy podporządkowują się wyłącznie do Rządu Polskiego, z którego są zadowoleni. Ludność niemiecka żadnych przejawów wrogiej działalności na naszym terenie nie przejawia, w większości wypowiada się na wyjazd do rzeszy. Jak donosi agentura, daje się wyczuć, iż niektóre osoby niemieckie rozsiewają propagandę, że niedługo się zmieni i te ziemie z powrotem przyłączone do Niemiec, ażeby nie wyjeżdżali stąd. Wywnioskowano, że propaganda wychodzi od tych, którzy otrzymują listy z Niemiec  jak również są zapatrywań czysto hitlerowskich.

W gm. Skandowo, wójt oraz jego z-ca członkowie PPS wrogo nastawieni są do partii PPR i Urzędu Bezp., rozsiewają różne wrogie wersje, wpływając na ludność, jako Urząd Bezp. są nadzwyczajnymi straszakami ludności i aby ludność była źle nastawiona do tychże partii i Urzędu. Obiekt ten jest w rozpracowaniu agenturalnym, na który specjalnie założono teczkę.

  1. Sprawozdanie z 28 III 1947r. za okres 18 III – 28 III 1947r.

(…) gdziekolwiek da się usłyszeć od ludzi takich, którzy przybyli z Wilna puszczają takie wersje że w Polsce będzie straszny głód. To mówią dlatego, że wszystko jest drogie a pracy ludzie nie mają. Jak nam wiadomo to ludność wsi Szarfs [obecnie Siemki – przyp. TK] gminy Wielki Dwór [obecnie Biedaszki] zaczyna dochodzić do zdrowszego umysłu i przestaje częściowo wierzyć w PSL.

Sieć: 8 agentów i 20 informatorów.

Doniesienia: osiem o nastrojach ludności, jedno doniesienie na pracownika PUR-u [Państwowy Urząd Repatriacyjny, biuro mieściło się w rozebranym w 2007r. budynku przy ul. Wileńskiej 14 – przyp. TK], który podczas okupacji należał do policji granatowej.

PPR – 850 osób, kół partyjnych w powiecie 50,

PPS – 490 członków zdeklarowanych i ok. 360 sympatyków,

ZWM pow. Kętrzyn do 400 członków, przewodniczący ob. Wiliński Tadeusz jako człowiek młody ze swych obowiązków służbowych i organizacyjnych wywiązuje się dobrze i bez żadnych zarzutów. Jak też stoi twardą stopą na poziomie Demokratycznym. Dalej ZWM Berlawsk [Bezławki], Korszyn [Korsze], Barten [Barciany], Skandowo [Skandawa], Wielki Dwór [Biedaszki], Różana [Stara Różanka], Dryfort [Srokowo – miejscowości te były wtedy siedzibami gminy – przyp. TK],

OMTUR – 37 członków,

Związki zawodowe w pow. Kętrzyn – 15 związków zawodowych na poszczególnych obiektach. 26 III odbyło się zebranie na terenie fabryki „Browar”.

SL – 62 członków,

PSL nie zanotowano aby jawnie występowało.

Starostwo

Starosta i  z-ca są to ludzie partyjni i zapatrywań demokratycznych. Obecnie po większej części pracownicy w/w Urzędu powstępowali do partii i PPS. Jak też w dalszym ciągu wysyła się karty wywiadowcze na pracowników w/w Urzędu, którzy pochodzą z Polski Centralnej. Lecz na pracowników którzy pochodzą z za linii Kurzona prowadzi się ścisłą obserwację aby pracownicy nie dopuszczali się sabotażu lub jakich innych postępów.

Zarząd Miejski

Lecz tylko kilku pracowników  jest pod obserwacją agentury danego Urzędu. Pracownicy są pod obserwacją co są w złym kierunku nastawieni do obecnego ustroju Państwa Demokratycznego. Biorąc pod uwagę obecnego burmistrza Stypę Kazimierza , który w okresie przed wyborczym był wrogo nastawiony do obecnego Rządu. W obecnej chwili Burmistrz i ci pracownicy, którzy byli wrogo nastawieni do obecnego Rządu zupełnie zmienili swój kierunek i poglądy popierając otwarcie gospodarkę i ustrój obecnego Rządu.

PSL NW jakby w ogóle nie istniało,

Wici  w Kętrzynie nie posiada własnego lokalu i też nie prowadzi ewidencji członków. Jak donosi nam agent, który jest przewodniczącym w danej organizacji Wici to sam faktycznie nie wie czy taka organizacja jeszcze istnieje.

PUR

Pracownicy należą  do Stronnictwa Ludowego. Natomiast kilku pracowników w/w urzędu są sympatykami PSL co jest jasnym dowodem że w dniu 19 I głosowali na listę nr 1.

Powiatowe i Gminne Rady Narodowe składają się przeważnie z członków partii zblokowanych a częściowo z ludzi bezpartyjnych., lecz w bardzo małej ilości.

Straż Pożarna

Na terenie Kętrzyna są dwie straże pożarne, pierwsza która mieści się na terenie Cukrowni, natomiast druga straż miejska. Straż pożarna bardzo słabo jest zaopatrzona w sprzęt, który jest potrzebny do pożaru. Jak też słabo przećwiczona pod względem sprytu i zastosowania się w czasie pożaru. Co jest dowodem, że strażacy nie mają odpowiedniego komendanta Straży, który by mógł poprowadzić w należytym porządku.

Opieka społeczna w Kętrzynie do obecnej chwili dość dobrze ze swej pracy się wywiązuje, tak że ludziom biednym, którzy nie mają wyjścia i warunki nie pozwalają do życia, to chętnie idzie na rękę z pomocą ludziom

Sąd

Sąd Grodzki w Kętrzynie mieści się przy ul. Gen. Sikorskiego. Pracownicy w/w urzędu po większej części zapatrywań są reakcyjnych. Dlatego tak jest trudno ustalić co to jest za element i z jakich stron pochodzi. Sam Prokurator jest to jeden z lepszych reakcjonistów co jest dowodem, że dużo ludzi zwalnia za kaucje.

PCK w Kętrzynie pracuje dość dobrze, tak że pracownicy danego Urzędu są bezstronni. Jak też PCK dużo pomaga ludziom takim, którzy przyjadą transportem, a nie mogą przenocować lub zjeść, to idą do w/w Urzędu i tam znajdują sobie co im jest potrzeba.

Teatr

od 15 III do obecnej chwili w gmachu Teatru Miejskiego [budynek stał przy ul. Miejskiej – przyp. TK] żadnych zabaw ani też zebrań lub występy nie odbywały się, z tego powodu, że na naszym powiecie nie ma ludzi takich, którzy by mogli urządzać jakieś występy humorystyczne itp. Lecz tylko po dziś dzień gmach teatru miejskiego stoi bezczynnie i bezużytecznie. Natomiast tylko odbywają się częściowo zabawy lub zebrania i czasami odgrywają artyści gdy przyjadą z Olsztyna.

Kino

Kino w naszym mieście jest tylko jedno, które mieści się w samym mieście przy ul. 1 -go Maja [ob. ul. Sikorskiego 24A, wtedy kino nosiło nazwę „Kasyno”, a zapewne od 1956r. „Gwiazda” – przyp. TK]. Filmy są wyświetlane normalnie 5 razy tygodniowo. Natomiast bywa częściowo, że są wyświetlane też cały tydzień ale to są bardzo małe wyjątki. Kierownik kina jest ten sam co był, jednakże w biurze kina żadne zmiany nie zaszły. Tak, że przed wyświetleniem i podczas wyświetlania jest bardzo duże skupienie i zgromadzenie ludności podczas wyświetlania i przed wyświetlaniem jest prowadzona obserwacja. Tak, że w tej dekadzie żadnych wrogich występów ze strony społeczeństwa i pracowników kina nie zanotowano.

Powiatowy Oddział Informacji i Propagandy

Kierownik w/w Urzędu jest to człowiek, który twardą stopą stoi na poziomie Demokratycznym, który nie tylko pracuje w swoim Urzędzie, ale bierze też na szeroką skalę udział w życiu partyjnym i stara się jak najwięcej przyciągnąć ludności do partii PPR.

Nauczycielstwo i kler bez zmian

(…) ks. Parafii Św. Lipki Szulter Fridrich [poprawne imię i nazwisko to Friedrich Schulte, znał język polski ale pod koniec lipca 1947r. ostatnim transportem wyjechał z parafianami do Niemiec – przyp. TK] jako obecny Mazur trzyma stronę z Niemcami, przyprowadza ich na kuchnie klasztorną gdzie im wszystko wydaje z żywności. Jak też w/w ksiądz dość często pisze listy do Rzeszy niemieckiej, do kogo na razie nie ustalone.

ZHP Drużyny Żeńskiej jest obywatelka. Biedrzycka Stefania, nauczycielka szkoły powszechnej w Kętrzynie. 100 harcerek. Hufcowa danego związku jest to niewiasta starszego wieku, poglądów więcej Demokratycznych, tak że nie jest szkodliwa dla obecnego ustroju. Jest wiec bezstronna, tak że jej jest wszystko jedno jaki by ustrój był. Jak też zaobserwowano to w szeregach harcerstwa znajduje się taka młodzież, których rodzice byli dawniej wrogo nastawieni do Rządu Demokratycznego. Jak również każda drużyna żeńska ma swoją nazwę.

ZHP Drużyny Męskiej liczy ok. 400 członków tj. na dwa powiaty, pow. Kętrzyn i Mrągowo i częściowo Gerdawy. Głównym Kom. Drużyny męskiej jest ob. Osinkowski Bolesław. Na terenie naszego pow. są trzy drużyny: I gimnazjalna, drużynowym jest Zalewski, II-ga powszechna – Wróblewski Wincenty, III -ej drużyny wodnej jest ob. Stalimin Julian. Kom. Hufca ob. Kraszewski  został usunięty ze stanowiska z tego powodu, że nie jest tutaj zawsze i na jego miejsce został wybrany obecny komendant Hufca Osinkowski Wiesław, człowiek jest zapatrywań Demokratycznych jak też młodzież wychowuje w duchu Demokratycznym. W tej dekadzie żadnych uroczystości, konferencji zebrań itp. nie przeprowadzono.

5.Raport z 27 IV 1947r. za okres 29 III – 27 IV 1947r.

Stan PUBP 38 i pełnomocnik WUKPPiW na pow. Kętrzyn. Został przerobiony jeden temat „Nasadzanie sieci agencyjnej i wychowywanie agentury”. Nasza tow. Mroczek Apolonia znalazła w gruzach spalonego domu i przyniosła do Urzędu parabelum niemieckie kal. 9.

Stan agentury 106 os. ( 3 rezydentów, 25 agentów i 77 informatorów) – doniesień 65.

Sprawy: Jaskiewicz obecny Komisarz Ziemski – podejrzany o przynależność do PSL oraz robienie różnych nadużyć. Cichoń Helena – rozsiewanie wrogiej propagandy i wrogie ustosunkowanie się do obecnego ustroju Demokratycznego. Wojtkowiak Zygmunt – wrogie ustosunkowanie się do obecnego Rządu Demokratycznego, sianie wrogiej propagandy oraz złe wyrażanie się o UB i PPR, iż „w tych organach same chamy i pieski komunistyczne, im tylko dać łopaty i wygnać ich do pracy”.

Sytuacja ogólno-polityczna w naszym powiecie od okresu powyborczego z każdym dniem ulega poprawie. Ludność zamieszkała w naszym powiecie zaczyna się więcej troszczyć o pracę w swoim zawodzie, mniej daje się słyszeć rozsiewanie wrogiej propagandy. Obecnie propaganda ta prawie zupełnie zanika, gdyż ludzie ci zrozumieli, do czego właściwie dąży nasz Rząd, a ostatni fakt nadania chłopom ziemi na własność przekonał ich, iż ziemie te nigdy nie zostaną im zabrane i kołchozów w Polsce nie będzie. Ludność naszego powiatu wykazuje obecnie brak zainteresowania się amnestią, bardzo ospale podchodzi do tego zagadnienia, ciągle ociąga się, przewleka. Jak wynika ze źródeł naszego wywiadu, osób takich podpadających pod amnestie na terenie naszego powiatu jest dość spora ilość, lecz dlaczego nie ujawniają się, trudno nam ustalić. Mimo to, że ostatnio ujawnił się komendant okręgu „Bałtyk” woj. olsztyńskie, została odpowiednio nastawiona cała sieć agencyjno-informacyjna, aby tym sposobem przyczynić się i dotknąć żywym słowem, pomagając w ujawnieniu się.

PPR – 850 członków. Nałożono duży nacisk na organizowanie zebrań w komórkach, uświadamianie członków, wyeliminowano kilku członków w najbardziej szkodliwych pod względem rozpijania, łapownictwa itp. nadużyć w partii.

PPS – 490 członków zdeklarowanych i 360 sympatyków; cyfry te wynikają ze źródeł podanych nam przez agenturę, będącą w PPS, natomiast jak donosi nam agentura druga, którą ja sam mam na łączności, będąca w Zarządzie pow. Komitetu, że ze sprawozdania sekretarza wynika, że w Zarządzie pow. PPS na całym powiecie Kętrzyn jest 424 zdeklarowanych członków. Odgórnie PPS specjalnie nie stara się rozbudowywać swoją partię elementem zdrowym, nie dopilnowuje i nie przestrzega czystości, co właśnie przynosi szkodę dla obu partii. W dniu 23 III przystąpiono do tworzenia Komisji Mediacyjnej w składzie jednego członka PPR w osobie mojej i członka PPS tow. Nawrockiego. Komisja ta będzie miała na względzie uzdrowić stosunki między partią jedną i drugą, wyeliminować szkodliwych członków i bezstronnie podchodzić do każdego zagadnienia.

SL – 629 członków

PSL brak działalności, jak donosi agentura 25 III Gajdamowicz Helena aktywistka PSL prawdopodobnie zawiązała koło PSL w koszarach Kalschof [Karolewo], które liczy od 3-4 członków, lecz do chwili obecnej nie można potwierdzić czy jest to wiarygodne. W kierunku tym została podstawiona agentura, w/p zostanie tajnie zdjęta, przesłuchana oraz zawerbowana, po uprzednim zbadaniu o ile się takowa będzie nadawać.

PSL NW [PSL Nowe Wyzwolenie, partia założona z inspiracji PPR przez część ludowców niezadowolonych z polityka Stanisława Mikołajczyka, działała w latach 1946-1947 – przyp. TK] – przestał istnieć

ZWM – 400 członków

OMTUR 23 III 47 r. członkowie OMTUR brali czynny udział w przedstawieniu, które odbyło się w lokalu gimnazjum w Kętrzynie, a obecnie mają występować w akademii urządzanej na zakończenie tygodnia solidarności międzynarodowej b. więźniów politycznych.

Wici jak w poprzednim sprawozdaniu

ZHP – jak poprzednio

Nauczycielstwo  jw.

Podczas przedstawienia 23 III przez uczniów gimnazjum oraz członków OMTUR w świetlicy gimnazjalnej, które to w szczególności prowadził nauczyciel Bohatkiewicz, podczas jednej ze scen, na której było w programie wystawienie orła polskiego, został wywieszony orzeł z koroną, który był świeżo malowany, przez jednego z nauczycieli, lub też pod kierownictwem nauczyciela, która to korona nadzwyczaj uwidaczniała się, z czego wynika, że w nauczycielstwie są nadzwyczaj wrogie elementy, które starają się różnymi sposobami podtrzymywać rok 1939 i rządy sanacyjne. Ostatnio również postanowiłem spotkać się  lub tez poprosić do siebie niektórych kierowników  jak też profesorów i dyrektora gimnazjum w celu omówienia ważności amnestii, aby oni również omówili to w poszczególnych szkołach, przez co dopomogą w ujawnieniu się niektórym uczniom.

Akcja ujawniania się 1 osoba – dezerter z Wojska Polskiego.

Sytuacja polityczno -gospodarcza

Gospodarze polscy i Mazurzy otrzymują konie z UNRRA, których rozdziela specjalnie wytypowana komisja, w skład której wchodzą przedstawiciele poszczególnych partii oraz urzędnicy administracyjni. Nadmieniam, iż często do naszego powiatu przyjeżdżają rolnicy z Lubelszczyzny i innych województw, w celu osiedlenia i zagospodarowania poniemieckich majątków, których mamy tu jeszcze większą ilość. Wszyscy robotnicy oraz większość pracowników umysłowych podporządkowali się do obecnego Rządu oraz pracują z całym zapałem dla naszego dobra. Natomiast tych osób, które są zapatrywań pana Mikołajczyka i popierają jego politykę, jest nastawiona sieć agenturalno-informacyjna, która została odpowiednio pouczona, aby przed czasem dała znać do naszego Urzędu, by móc takiego szkodnika społeczeństwa przed czasem zrealizować.

Wypadki nadzwyczajne – pożar na obiekcie Browar i utopienie się 2 ludzi wraz z parą koni i bryczką.

Współpraca z Mazurami

Repatrianci Mazurzy, którzy przybyli ze stref okupowanych jak z Anglii, Ameryki i Francji wzięli się energicznie do pracy na swoich gospodarstwach. Są jednak jakieś wystąpienia, które szkodzą pracy naszego Urzędu. Wypadki te wynikają wyłącznie przez niedopilnowanie odgórne jak również przez rozpijanie się i szaber. W dniu 17 III przybył nowy komendant powiatowy ob. chor. Bienskowski, przeniesiony z woj. Gdańskiego na nasz powiat. Jak wynika z obserwacji, komendant jednak po przyjeździe i objęciu stanowiska nie starał się zapoznać z różnymi przedstawicielami Urzędów, jak też i Urzędem  Bezpieczeństwa, aż po upływie półtora tygodnia czasu, po zwróceniu mu kilku uwag przez z-cę, raczył przyjść do Urzędu Bezpieczeństwa, jak też do Starostwa i innych, gdzie dogadaliśmy się  oraz nawiązał ścisłą współpracę.

  1. Raport z 30 V 1947r. za okres 28 IV – 30 V 1947r.

Stan 38 osób i 1 pełnomocnik WUKPPiW na pow. Kętrzyn; 106 osób agentury (3 rezydentów, 26 agentów i 77 informatorów); wyeliminowany z częściowego rozkonspirowania się przez wódkę, 1 został aresztowany i osadzony w więzieniu w Wartemborku [Barczewo]. Doniesień 165, spotkań  miało być 272 było 210 z resztą z winy pracowników, którzy częściowo spóźnili się.

Sprawy:

Obiekt szpitala w Kętrzynie, w którym jak wynika z doniesień, lekarze oraz pewna część służby mają należeć do nielegalnej organizacji, jak też ma być ukryta broń i radiostacja nadawcza (informator „Andzia”). Dyrektor szpitala utrzymuje silne kontakty z Niemcami oraz wyróżnia Niemców od Polaków, zezwala na urządzanie różnych zabaw i tańców na terenie szpitala, gdzie wspólnie z administratorem szpitala ob. Siemaszką bawią się i robią nadużycia. Do szpitala tego przyjeżdża często również misja szwedzka.

Kołodziej Wilhelm jest wrogo nastawiony do rządu Demokratycznego, jak też rozsiewa postrach między ludźmi, że wkrótce będzie wojna, że już Niemcy są zmobilizowani w strefie brytyjskiej razem z armią Andersa, że wkrótce przyjdą i zlikwidują obecny Rząd Demokratyczny, że granice Polski będą aż pod Kijów.

Czarnowski Mieczysław – wroga propaganda, jest aktywnym członkiem PSL.

Witkowski Konstanty z za linii Curzona – j.w.

Cichoń Helena – często wyraża się, że funkcjonariusze  UB w Makowie zabijali i mordowali niby partyzantów i rozwieszali na najludniejszej ulicy w Makowie.

Sprawa grupowa „Burak” obiekt cukrownia, 4 osoby w tym dyrektor podejrzani są na tle wrogiego ustosunkowywania się do obecnego Rządu.

Wykryto i wzięto w ewidencję 20 osób.

Sytuacja  ogólno-polityczna

Na konferencji wypowiedzenie się Marschala: nastąpił pewien postrach i szeptana propaganda, że ziemie odzyskane zostaną zabrane, że osiedleńcy wszyscy będą z powrotem wysiedlani i tereny te zajmą Niemcy.

Dochodzą do zrozumienia, że to, o co walczył naród pracy, nie pozwoli nigdy zaprzepaścić i wydrzeć sobie, przez jakąś pewną klikę uprzywilejowanych. Potwierdzają to fakty, iż w przygotowaniach do 1 Maja nauczycielstwo i kler ustosunkowane jest dość możliwie, w kolosalnie zwiększonych procentach, niż w roku 1946, np. nauczycielstwo w całości podporządkowało się do 1 Maja. (…) jedynie pośród ludności wileńskiej, która ciągle jeszcze jest wrogo nastawiona do obecnego ustroju i rości pretensje do ziem wileńskich, do pozostawionych tam osiedli i swoich nieruchomości.

PPR – ok.1000 członków. Ostatnio sekretarz poprzedni pojechał na szkołę PPR do Łodzi, a jego miejscu pozostało dwóch instruktorów, którzy bardziej jeszcze swoim zachowaniem kompromitowali partie. Do tego stopnia nawet, że jeden z instruktorów w stanie nietrzeźwym w porze nocnej strzelał z pistoletu w kościele, co widziała i słyszała pewna obywatelka, mieszkająca tuż przy kościele. Natychmiast zostali zobowiązani ludzie, którzy cośkolwiek słyszeli i wypadek ten został zatuszowany.

PPS – 530 członków i ok. 400 sympatyków. Starosta Nawrocki, który zajmuje stanowisko przewodniczącego Komitetu Powiatowego PPS. mimo to, że też coś pod nim kryje się nadzwyczaj ukrytego, jednak do chwili obecnej nie zostało ujawnione.

SL ok. 700 członków.

PSL – postanowiono ostatecznie rozbić całkowicie PSL, uderzając w sympatyków, jak też w poszczególnych członków poprzez różne urzędy MO na punkcie ekonomicznym w porozumieniu z urzędami administracyjnymi i samorządowymi, zwalniając z wszelkich prac i zajmowanych posad, przez co będzie możliwe obrzydzenie im danego stronnictwa.

ZWM ponad 400 członków. 20 IV odbyło się otwarcie sezonu sportowego, w którym zostały zarządzone biegi uliczne z udziałem organizacji młodzieżowych.

Nauczycielstwo

  1. Bohatkiewiczowa, jak też po wiejskich szkołach, Zawisza i inni, którzy wyrażają często wrogie nastawienia przeciwko Związkowi Radzieckiemu, jak też przeciw ustrojowi demokratycznemu i źle wpływają na wychowanie młodzieży, co nie jest wskazane aby taki element zajmował się wychowaniem naszej młodzieży.

Duchowieństwo

Ks. parafii Św. Lipa Czornak kategorycznie odmówił i nie chciał zgodzić się na jakieśkolwiek wypowiedzenie się na ambonie w sprawie amnestii. Motywując tym, że to nie jest zgodne z prawem i religią kościoła, że żadnego zezwolenia od biskupa nie ma i takich rzeczy głosić nie może, nadmieniając jeszcze, że o ile on by takie coś powiedział, a ktoś by przyszedł ujawnić się z jego parafii i później by został aresztowany, zwrócone by były zarzuty wyłącznie na kościół i na niego.

Sytuacja polityczno-gospodarcza nie przedstawia się pomyślnie co do obiektów przemysłowych i administracyjnych, sprawa również lepiej się nie przedstawia, gdyż na kierowniczych stanowiskach w tych obiektach w większej części znajdują się ludzie, którzy są zapatrywań reakcyjnych i robotnicy są zmuszeni toczyć ciągła walkę z dyrekcją, która stara się utrudniać im prace i nie dopuszcza do rozwoju jej oraz chce i dąży do rozłamu wśród mas pracujących.

Ludność niemiecka

Ogólnie muszą się podporządkować pod nasz rząd i nasze prawa. Marzą jednak o wyjeździe za Odrę i z niecierpliwością do niedawna jeszcze czekali na transport lecz w chwili obecnej panuje wśród nich pogłoska, że transporty za Odrę są wstrzymane na czas nieokreślony. Z tego też powodu Niemcy ci chcą się zrobić Mazurami, lecz jest to element wrogi, a takich nie weryfikują.

Współpraca z Mazurami.

Już prawie każdy gospodarz posiada konia i jakiś inwentarz żywy, gdyż Rząd Polski stara się, aby tym ludziom nie działa się krzywda i nie byli pominięci lecz traktowani tak, jak wszyscy polscy obywatele. Obecnie nawet chętniej pracują, gdyż panuje wśród nich propaganda, że w niedługim czasie sami zostaną na tych ziemiach, natomiast Polacy usuną się stąd.

Z innymi, jak wójtami i sołtysami również zacieśnia się współpraca, a tym bardziej , że w/w są zawerbowani, aby przez to mogli nas o każdych spostrzeżeniach w terenie informować.

  1. Raport z 30 VI 1947r. za okres 31 V – 30 VI 1947r.

Stan 36 osób i pełnomocnik WUKPPiW na pow. Kętrzyn; pracownik Palm Hans – szofer mechanik. Stan sieci – 108 osób (3 rezydentów, 26 agentów, 79 informatorów) dodatkowe 1 mieszkanie konspiracyjne na obsłużenie jednego dobrego informatora, 137 doniesień, 192 spotkania.

Sprawy:

Grossman Karol [wcześniej Karl, był burmistrzem, wyznaczonym przez NKWD w okresie okupacji miasta przez Rosjan do maja 1945r. – przyp. TK] za czasów okupacji niemieckiej był w NSDAP i brał czynny udział w postępowaniu i życiu politycznym hitlerowskim, obecnie jest prezesem Mazurów na terenie naszego powiatu i stara się być nadzwyczaj gorliwym Mazurem dla Polski Demokratycznej.

Mazur Szajble Jan podczas okupacji miał być w wojsku niemieckim i znęcać się nad Polakami W sprawie tej przesłuchano dwóch świadków, którzy zeznali, że w/w jest Polakiem, tylko podczas okupacji niemieckiej przyjął ob. niemieckie tj. był folksdeutschem.

Ostatnio jednak wytwarza się nowa sytuacja w związku z przybywająca ludnością z woj. Rzeszowskiego i osiedlającą się na terenie naszego powiatu, wytwarzając nieprzychylne nastawienie się ludności, poprzednio zamieszkałej nasz teren. Ludność przybywająca z woj. Rzeszowskiego zostaje rozprowadzona po terenie powiatu indywidualnie, z tym, że do jednych miejscowości przechodzą rodziny każda z innych poprzednich miejscowości zamieszkania. Po rozprowadzeniu w teren ludność ta w niektórych wypadkach po 3-4 dniach w porach nocnych przechodzi z miejsca na miejsce, łącząc się w pewne grupy, na co właśnie zmusza interwencje ze strony władz Milicji, administracji i Bezpieczeństwa, a ludność tutejsza wrogo się nastawia w niektórych wypadkach odnosi się arogancko, wypowiadając się że my Ukraińców nie potrzebujemy, my ich tu wykończymy, powodując im różne przykrości. Ludność przesiedleńcza z punktu widzenia ogólnego wrogo nastawiona  jest do obecnego ustroju, zniechęca się do pracy, nie chcąc zajmować gospodarstw, ogólnie jest to element ciężki do przekształcenia go, pokierowania im i uzdrowienia w kierunku demokracji. W sprawach tych Urząd nasz postanowił wpłynąć poprzez czynniki administracyjne, dopomóc w każdym kierunku osiedlenia się tejże ludności, odbudować mieszkania, przydziały choć minimalne zbóż siewnych, okopowizny, sił pociągowych, aby ją pod punktem tym przekonać, że Rząd obecny dba o rozwój każdego obywatela i dąży do podźwignięcia, jak też ze strony operatywnej nasadzać agenturę, brać wszystkie osoby na ewidencję podejrzanych, mających uprzednio łączność z bandą UPA, oraz poprzez tę agenturę uzdrowić stosunki panujące wśród nich. [powyższy fragment opisuje sytuację po przesiedleniu z południowo-wschodniej części Polski na teren powiatu ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła” – przyp. TK]

PPR – 1000 członków.

PPS – 590 członków i ok 300 sympatyków. Postanowiłem na skutek matactw w gospodzie „Ostoji” i sprzedawania papierosów po wygórowanych cenach, czemu jak najwięcej przyczyniło się PPS, a w szczególności Wasiewicz Stefan członek PPS WRN-owiec, aby jego skompromitować na walnym zebraniu „Ostoji”, co nam umożliwi otrzymanie pewnej ilości mandatów. Na skutek mojej interwencji w/w zostaje w dniu tym wezwany do Komisji Specjalnej w Olsztynie.

SL – 737 członków. Ostatnio interwencja nasza, czyli partii PPR został wybrany tymczasowo jeszcze nieoficjalnie prezesem Zarządu Pow. ob. Ikaniewicz naczelnik PUR-u.

W dniu 25 w czasie mającego się odbyć święta ludowego, organizowanego przez SL i Samopomoc  Chłopską. Święto absolutnie się nie udało, a to ze względu tego, że komitet organizacyjny SL jak też Samopomoc Chłopska absolutnie nie zorganizowali, nie podeszli do tego właściwie, co również jest i sekretarz partii tak PPR jak i PPS, którzy organizacyjnie nie podeszli do tego zagadnienia, co stało się kompromitacją naszego powiatu.

PSL ostatnio jak ustalono, zostały rozdane 50 legitymacji. Ostatnio poprzez zarząd miejski został zabrany lokal, tak że swoje gazety mieszczą w prywatnym mieszkaniu.

ZWM – 437 członków. Został stworzony klub sportowy ZWM „Zryw”.

Wici – 19 członków, ZHP – 456.

OMTUR (…) stosunek ich do ZWM nie jest przyjazny i koleżeński, jaki zasadniczo powinien być.

Nauczycielstwo

Jeden z nauczycieli szkoły powszechnej zaczął utrudniać uczenie się dzieciom mazurskim, wyróżniając je  itp.

Wydarzenia nadzwyczajne

3 V wieczorem między godz. 20 a następnym dniem godz. 16 zostało znalezione dwoje starszych Mazurów zamordowanych tępym narzędziem w swoim mieszkaniu. Przestępstwo było dokonane na tle rabunkowym – we wsi Pochybel [Pożarki] gm. Różana. Przestępcy zostali ujęci przypadkowo przez Wojewódzką Komendę MO.

30 IV w miejscowości Winda, gdzie pracownicy drogowi, pracując przy poprawie mostu natrafili na miny, które się w tym momencie rozerwały szarpiąc na strzępy dwóch obywateli – jednego Mazura i jednego Polaka.

30 V w gm. Winda, gdzie dzieci pasąc krowy na pastwiskach znalazły pocisk samolotowy przeciwpancerny, który uderzyły o kamień, co spowodowało rozerwanie, w wyniku czego zostało ciężko rannych 4 chłopców od lat 8-14.

29 V w Kętrzynie powiesiła się 17 letnia uczennica Alicja N., która miała wpłacić krawcowej, u której pracowała 15 tys, zł, tytułem zapłaty za naukę szycia.

28 VI 47 ks. Szulte Fridrich wraz z dwoma zakonnikami wyjechał do Olsztyna, skąd miał wyjechać do Niemiec.

Plan obsiewu na terenie naszego powiatu wykonany 60%

Osadnictwo

528 rodzin z woj. Rzeszowskiego, ludzie ci są po większej części pochodzenia ukraińskiego, jak też jest część Polaków. Ogólnie ludności w naszym powiecie jest 26292 osób, w tym 10568 repatriantów, Polaków miejscowych 2207, przesiedleńców 7989, przesiedleńców z rzeszowskiego 2232, Niemców 3296.

W dniu 13 V wyjechał jeden  transport  Niemców za Odrę w ilości 581 osób.

Mazurzy zamieszkujący na terenie naszego powiatu na ogół zachowują się zupełnie dobrze. Jedynie panuje wśród nich propaganda, iż ziemie te będą zajmować tylko Mazurzy, a Polacy wrócą do polski centralnej, natomiast Mazurzy pozostaną tutaj, lecz będą pod opieka władz polskich.

W połowie maja we wsi Św. Lipa i Widryny zostały dokonane 2 napady rabunkowe na jedną Mazurkę, której zrabowali rzeczy z garderoby, jak ubrania, bielizna, pieniądze itp. We wsi Św. Lipa również u ob. mazurskich, gdzie brało udział 5 osobników.

W wielu wypadkach milicja wiedząc o różnych wystąpieniach na tle rabunku, czy też politycznym nie melduje.

8.Raport z 28 VII 1947r. za okres 1 VII – 28 VII 1947r.

Stan 39 osób i pełnomocnik WUKPPiW na pow. Kętrzyn

stan sieci – 116 osób ( 3 rezydentów, 25 agentów, 88 informatorów); wyeliminowano 1 agenta, który został aresztowany za remontowanie broni dla 2 osobników, jak też i przetrzymywanie jej u siebie, o czym absolutnie nie meldował. W/w agent był werbowany na materiałach kompromitujących, który podczas okupacji był w wojsku niemieckim i znęcał się nad Polakami, obecnie zaś był Mazurem. 123 doniesienia i 1 oficjalne, 153 spotkania

Sprawy:

Podpisanie folkslisty i współpraca z Niemcami.

Na terenie naszego powiatu w początkach czerwca odnotowano objawy propagandy o wyjazd do Ameryki. Przeciw tej propagandzie zwrócony był cały aparat naszego Urzędu i energicznie wzięto się do zwalczania jej. Zostało przesłuchanych kilkunastu świadków, kilka osób zatrzymano na 24 godziny i kilka na 48, byli to ci, którzy najbardziej interesowali się wyjazdem do Ameryki.

Nasadzamy agenturę wybraną z elementu więcej pewnego, która ściąga na ewidencję podejrzanych osoby, które współpracowały z bandą UPA. [po przesiedleniu ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła”, która miała miejsce w okresie kwiecień-lipiec 1947r., część oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii przedostała się na teren powiatu kętrzyńskiego. Na podstawie źródeł, w tym biura „C” Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, na terenie powiatu kętrzyńskiego działały, do rozbicia w 1948r., dwa oddziały UPA, „Jaseń” i „Kucharczuk”. Oddział UPA-OUN „Kucharczuk” przeniósł się z powiatu hrubieszowskiego. Utrzymywał kontakty z członkami II Okręgu OUN i III odcinka UPA kryptonim „Daniliw”. Dowódcą był Mikołaj Kucharczuk „Burewij”. Liczył ok. 15 osób. Oddział UPA-OUN „Jaseń” działał na terenie powiatu kętrzyńskiego, a także mrągowskiego i bartoszyckiego. Była to bojówka SB z byłego III Okręgu OUN, która przeszła na ten teren z rozkazu prowindyka III Okręgu Eugeniusza Sztendery „Pryrwa”, kierującego jej działalnością aż do likwidacji w październiku 1948r. Dowódcą był Władysław Mielniczuk „Jaseń”. Liczył 18 osób. – przyp. TK]

PPR jak poprzednio i 11 osób, PPS – 690 osób, SL – 736 osób, PSL – 32 osoby.

Areszt – 21 osób.

Zatrzymano Mirsz Willego podejrzanego o morderstwa w czasie okupacji niemieckiej na terenie pow. Białystok.

6 osób – Mazurzy za posiadanie broni

6 Niemców z majątku Pałacowo [Drogosze] gm. Barten. Ściągali oni z terenu broń, ukrywając ją w piwnicy. Zachodzi podejrzenie, że ci Niemcy zawiązali organizację Werfalfu, lecz dotychczas nic się nie dopatrzono.

Wydarzenia nadzwyczajne:

Zabity więzień w czasie ucieczki.

W okresie sprawozdawczym do Starostwa Powiatowego wpłynęło kilkanaście wniosków o stwierdzenie polskiej przynależności narodowej, w tym były trzy wnioski od przybyłych osób ze strefy okupowanej przez ZSRR. (…) Jest jedynie obawa między Mazurami z powodu rozsiewania propagandy przez ludność polską, iż na nasze tereny mają przyjść Sowieci, czego Mazurzy bardzo się obawiają. Nie zauważono również, ażeby Niemcy buntowali ludność mazurską, lub też kontaktowali się razem z nią.

9.Raport z 28 VIII 1947r. za okres 29 VII – 28 VIII 1947r.

Stan pracowników – 34 osoby i pełnomocnik WUKPPiW. Stan sieci – 124 osoby (2 rezydentów, 25 agentów, 97 informatorów). Zlikwidowanie mieszkań nastąpiło skutek tego, iż w takim małym miasteczku nie jest możliwym konspirowanie na dłuższy okres, jak też w ogóle jest trudnym do podebrania takowych. 226 doniesień, 302 spotkania

Sprawy:

Grupowa na kilkunastu Ukraińców, którzy zaczynają się zbierać we wsi Orzechowo, urządzając tajne spotkania. Są bardzo wrogo nastawieni do obecnej rzeczywistości, nie chcą i nie mogą się pogodzić z tym, że na tych terenach pozostaną na stałe, nie interesują się pracą, zaczynają się organizować, odgrażać ludności poprzednio osiedlonej na naszych terenach, wprowadzają ferment i postrach wśród tutejszej ludności, która żyje pod ciągłym strachem, iż Ukraińcy przyjdą, wymordują, wyrżną Polaków, przez to wprowadzają panikę.

PPR – 825 członków i 6 nowoprzybyłych; 24 VIII 47 były rozdawane legitymacje partyjne w czasie uroczystej akademii w Kętrzynie.

PPS – 630, SL – 736, PSL oficjalnie nie istnieje, ZWM – 385,  OMTUR – 50 członków.

Zatrzymano 16 VII Piątkowskiego Józefa, harcerza przebywającego na wakacjach, zamieszkałego w Łodzi, o to, że wśród kolegów rozgłaszał, że na zeszłorocznym zjeździe harcerzy w Szczecinie wygwizdano Marszałka Polski i Prezydenta Rzeczypospolitej, a Mikołajczyka nieśli harcerze do taksówki, oraz że w Polsce jest źle, bo w Rządzie są Sowieci.

Wydarzenia nadzwyczajne:

Zamordowano 14 letnią dziewczynę w majątku Prassen [Prosna]

W okresie sprawozdawczym dał się zauważyć pewien zapał, z jakim obecnie Mazurzy przystąpili do zagospodarowywania tych terenów. Nawet nowo przybyli ze strefy rosyjskiej wzięli się do pracy, całkowicie podporządkowując się pod zarząd administracji polskiej. Dał się zauważyć również znaczny przypływ Mazurów do partii politycznych PPR i PPS, z czego wynika, że dążą do wzięcia czynnego udziału w życiu społeczno-politycznym. Ostatnio umilkła całkowicie wszelka propaganda oraz nieufność Mazurów do społeczeństwa polskiego.

10.Raport z 27 X 1947r.  za okres  28 IX – 27 X 1947r.

Stan pracowników – 36 osób (etat zapełniony w 60%)

Sieć – 120 osób (1rezydent, 24 agentów, 95 informatorów), doniesień 166, 197 spotkań.

Sprawy:

Grupowa PUR [Państwowy Urząd Repatriacyjny],

Grupowa na grupę Ukraińców,

Makarczykowi Wiktorowi członka AK ujawnionemu, który wg informatora „Mińsk” utrzymuje kontakty z przyjezdnymi Ukraińcami.

Przeciwko Dyrektorowi KKO w Kętrzynie, księdzu Radziwonowi Wacławowi, ks. Dmowskiemu Kazimierzowi, Górskiej Antoninie i Korkuć Helenie, aktywnym członkom PSL.

3 osoby o współprace z Niemcami.

PPR +51 członków,

19 X 47 narada gospodarcza SL i PPR. Uchwalono rezolucję: „My chłopi i robotnicy z PPR i SL będziemy stać twardo na swoich stanowiskach, będziemy zwalczać wszelkich wrogów, którzy starają się stworzyć format niezadowolenia między nami. Stawiamy veto przeciwko odezwie biskupów polskich do wiernych.

PPS – 680 członków, SL ponad 600 członków, ZWM – 496 członków, OMTUR – 59 członków,

Wici – 18 członków.

ZHP – młodzież w ZHP jest wychowywana w 87% w duchu demokratycznym. Wpływ kleru na niektóre drużyny harcerskie, przeważnie na terenie Kętrzyna. 8 X 47 drużyna harcerska wzięła czynny udział w powitaniu biskupa z Reszla, który przybył do Korsz.

Nauczycielstwo

Oświata we wsiach, gdzie jeden nauczyciel uczy od 60 do 80 dzieci i to w dodatku nie posiada odpowiednich kwalifikacji.(…) Brak opału na zimę, dlatego też mogą być pewne przerwy w nauce podczas zimy.

Duchowieństwo – Dało się zauważyć, że ludzie zamiast śpiewać „Ojczyznę, wolność pobłogosław Panie”, śpiewają „Ojczyznę, wolność racz nam wrócić Panie”.

Mazurzy – Ogólna liczba Mazurów powiatu kętrzyńskiego wynosi 2510 osób. W okresie tym zweryfikowano 36 osób, mamy jeszcze 970 niezweryfikowanych. Obecnie w znacznej mierze Mazurzy posłali swoje dzieci do szkół polskich. Wstępują pomału do partii politycznych i organizacji chłopskich.

13 X odszedł ostatni transport Niemców w liczbie 105 osób.

Ogółem ludność: 34 197 osób:

ludności mazurskiej – 2655, ludności z różnych terenów Polski Centralnej – 15539, ludności niemieckiej chorej i dzieci – 78, ludności z za linii Curzona – 11008, dzieci ogółem – 4917.

11.Raport miesięczny z 18 XI 1947r. za okres 28 X – 18 XI 1947r.

Ostatnio w związku z ucieczką Mikołajczyka zagranicę dało się odczuć całkowite załamanie       niektórych, aktywnych działaczy PSL-owskich. W związku z naradami bratnich partyj PPR i PPS u ludzi o zdrowych poglądach demokratycznych widać zadowolenie i wiarę, że ścisła współpraca obu partyj, to fundament naszej Polski Demokratycznej oraz podniesienie stopy życiowej mas pracujących. Jednakże jest jeszcze element wrogi do obecnej rzeczywistości, który twierdzi niezłomnie, że to wszystko jest fikcja, że to pokrywka, pod którą kryje się Zw. Radziecki, który wcześniej, czy później przyłączy Polskę do siebie. Poza tym społeczeństwo naszego powiatu nie przejawia zbyt wielkiego zainteresowania sprawami, które dzieją się na arenie międzynarodowej. Jednostki, które twierdzą, że źle nasz Rząd robi, odrzucając propozycje planu Marschala, który podniósł by w szybkim tempie stopę życiową człowieka pracy i pomógł by w dużej mierze do odbudowy ojczyzny. Jednakże są to znikome ilości ludzi, którzy po prostu nie mają żadnego pojęcia o życiu politycznym i nie rozumieją dążności i celu planu Marschala. Są poniekąd twierdzenia, że w związku z utworzeniem Biura Informacyjnego i przystąpieniem do niego PPR, to lepiej, żeby od razu PPR przekształcili w partie komunistyczną, a nie potrzebna była by wówczas fikcja i zamydlanie oczu innym, gdyż i tak jest wiadomym, że kierował tym wyłącznie Związek Radziecki, który specjalnie utworzył to biuro, ażeby wszystkich mieć w swoim ręku.

PPR – 1018 członków.

PPS – 680 członków. Wobec wynikłych wydarzeń (tj. aresztowanie i kompromitacja działaczy PPS oskarżonych o nadużycia w Spółdzielni Rolniczo – Handlowej) w łonie PPS należałoby natychmiast wpłynąć poprzez górę, w celu przysłania dobrego sekretarza, który by mógł ująć i z łatwością wyłonić PPS Lewicę, która by chętnie WRN-owskie czynniki PPS odizolowała i skompromitowała w dalszych nasuwających się wydarzeniach.

ZWM ok. 500 członków, OMTUR – 72 członków, ZHP w 80% wychowywana w duchu demokratycznym.

PCK obecnie przybrał na aktywności, starając się wyjeżdżać w teren.

Straż Ogniowa – na każdej gminie jest już zorganizowana straż gminna, która stara się urządzać różne imprezy, na cele zakupu sprzętu strażackiego oraz mundurów.

Duchowieństwo – kler w dalszym ciągu prowadzi swą szkodliwą działalność. Ks. Radziwon wystąpił oficjalnie do żołnierzy podczas Mszy w dniu 1 i 2 m.b.; „Wy żołnierze idźcie tylko za Bogiem”. Powyższe wykroczenia wśród kleru zdarzają się bardzo często, ks. Lachowicz [proboszcz w Korszach – przyp. TK] zwrócił się w kościele z ambony do wiernych, aby dawali składki na seminarium duchowne w Olsztynie, gdyż Skarb Państwa żadnych funduszy na kształcenie księży nie chce dać.

Nauczycielstwo – ogólny nastrój nauczycielstwa na terenie naszego powiatu nie jest zbyt przychylny do obecnej rzeczywistości.

Na kierowniczych stanowiskach stoją przeważnie nasi ludzie, którzy dążą do wykonania całkowicie trzyletniego planu. W dużej mierze dla sprawnego działania, unikania i nie dopuszczania do sabotażu na danym obiekcie, przyczynić się ma agentura, która informuje nasz Urząd na czas, jak też ścisła współpraca z  dyrekcją oraz dopilnowanie przez pracowników naszego Urzędu.

Zagadnienie weryfikacji – za okres sprawozdawczy wpłynęło 63 wnioski o obywatelstwo polskie, m-c XI był ostatnio największym nasileniem weryfikacji. Powyższa ilość wniosków została załatwiona pozytywnie. Pozostała ludność mazurska niezweryfikowana w liczbie ok. 750 osób pomimo, że w większej ilości posiada nazwiska polskie lecz obywatelstwa polskiego przyjąć nie chce, motywując to tym, iż jest pochodzenia niemieckiego lub też posiada rodziny za Odrą. Ogólny nastrój ludności mazurskiej nie jest zbyt przychylny do obecnego ustroju. Przejawia się to tym, iż przeważnie ludność wiejska narzeka na wysokie podatki jak też i ceny artykułów spożywczych. Aresztowano 10 osób za sprzedaż nielegalną skóry

Milicja Obywatelska – komendant MO posiada ciągle tendencje poniżenia w stosunku do Organów Bezpieczeństwa i ciągle tkwi czyli nurtuje go pewna nieszczerość w stosunku do Organów Bezpieczeństwa. Współpraca z d-cą WOP-u jak też z Informacją w ostatnich czasach układa się bardzo dobrze. Wypadki, jakie miały miejsce poprzednio z mjr. Szajferem, kier. I sekcji V Oddz. WOP-u zostały usunięte, tak że ppłk Kłonica przyrzekł ścisłą współpracę. Komendant ORMO nie jest na poziomie, nie interesuje się głęboko swoim zagadnieniem i ludźmi i tu właśnie na odcinku tym wynikają trudności.

12.Raport miesięczny z 19 XII 1947r. za okres 19 XI – 19 XII 1947r.

Wśród repatriantów są jeszcze elementy, którzy stoją twardą stopą w zacofaniu, nie chcąc iść wraz z ogółem ku postępowi, starając się wszelkimi możliwymi dla nich sposobami przeszkadzać, straszyć innych, którzy wkroczyli na słuszne tory, postępując wraz z ogółem ku lepszemu jutru. Na zew Związków Zawodowych  o pomoc w postaci pieniężnej dla strajkujących robotników (we Francji) społeczeństwo nasze ustosunkowało się  pozytywnie, dając chętnie datki pieniężne, ażeby przyjść z pomocą masom pracującym, którzy walczą o swą suwerenność i Demokrację.

14 XII w Kętrzynie na wiecu w rocznicę podpisania umowy między PPR i PPS było przeszło 2500 osób.

PPR liczy przeszło 1100 członków, PPS do 700 członków, ZWM – 535, OMTUR – 72.

PCK posiadają bardzo dobrą aptekę, z której bardzo dużo ludzi korzysta przez co zyskają sobie poparcie w ramach społeczeństwa.

Prócz Kleru Katolickiego istnieją jeszcze u nas sekty Baptystów, Adwentystów, Wyznawców Kościoła Katolickiego, ewangelickiego oraz Świadków Jehowy. Najliczniejsi to baptyści (250 osób).

Ogółem liczba ludności powiatu – przeszło 34 tys. osób.

14 XII odbyło się uroczyste wręczanie aktów hipotecznych osadnikom. Aktów do rozdania było 140, rozdano natomiast tylko 30, z powodu nieobecności wszystkich osadników, którzy byli przez dłuższy czas mylnie informowani o danej uroczystości lub terminy były zawsze odkładane.

Cukrownia zakończyła swoja kampanię już w dniu 10 XII wykonując swój plan ponad normę.

Wpłynęło 9 wniosków o przyznanie obywatelstwa polskiego – załatwiono pozytywnie. Pozostało 750 osób, pomimo wciągnięcia ich na listę mazurską przez Starostwo Powiatowe nie chce przyjąć        obywatelstwa polskiego. Ogólny nastrój nie jest zbyt przychylny, przejawia się to w tym iż ludność mazurska ociężale i lekceważąco podchodzi do zagospodarowywania.

Opracowanie Tadeusz Korowaj